مکانیزم همانند سازی
همانند سازی تمایلی با خوداگاه به جهت ویژگیهای شخصیتی فردی دیگر است. همانندسازی یکی از انواع مکانیزم های دفاعی است، که به طور ناخودآگاه از ساختار روانی انسان در برابر تنش های درونی و بیرونی محافظت میکند.

همانندسازی اصطلاحی در روانکاوی است که بیشتر از نوشته های فروید ریشه میگیرد. اگر به معادل انگلیسی این اصطلاح (identification) نگاه کنیم میتوانیم بگوئیم که در این مکانیزم دفاعی،فرد هویت (identity ) یک شخص دیگر را تا حدی به خود میگیرد.
مکانیزمهای دفاعی (Defence mechanism) راهبردی برای مدیریت تنشهای درونی و بیرونی هستند، که با ایجاد محدودیتهایی در پردازش خودآگاه مانع از ایجاد فروپاشی در روان انسان میشوند. مکانیزم همانند سازی از جمله ساز و کارهای دفاعی است، که از سالهای اولیه کودکی در انسان شکل میگیرد. بر اساس این مکانیزم افراد یاد میگیرند برای غلبه بر نقاط ضعفی که در درون خود احساس میکنند، باید از برخی الگوها در زندگیشان تقلید نمایند.
مثال افرادی که مورد خشونت قرار میگیرند اغلب با همانندسازی کردن، با الگوهای خشن و ایجاد کردن این رفتار در خود سعی میکنند از احساس ضعف و درماندگی اجتناب کرده و به نوعی بر آن غلبه پیدا کنند. باید بدانید که مکانیزم همانند سازی، ساز و کاری دفاعی و ناخودآگاه است؛ در نتیجه خود فرد از رفتاری که انجام میدهد آگاه نیست. به همین خاطر اگر به او بگویید که در حال تقلید است به احتمال زیاد با شما مخالفت خواهد کرد.
اتنخاب مد، موسیقی، مجلات یا کتابها یا حتی طرز حرف زدن، نیز میتوانند نمونه هایی از همانندسازی باشند، به این شرط که فرد را از لحاظ روانی به افرادی که وی آنها را موفق، قدرتمند یا جذاب میداند نزدیکتر سازد. پوشیدن تیشرتها یا ژاکتهایی که آرم تیم های ورزشی شرکت های تجاری، یا سازمانهای مختلف را دارد نیز نمونه ای از همانندسازی است.
تقلید کردن پسر از پدر و دختر از مادر نیز نوعی همانند سازی سالم است. در این حالت کودک با والدین خود همانند سازی میکند. ارزشهای آنها را درونی سازی میکند و به این ترتیب از تنبیه شدن به علت در پیش گرفتن ارزشهایی متضاد، اجتناب میکند. پیوستن یک نوجوان بدون اعتماد به نفس به گروههای شبه نظامی یا نظامی نیز نوعی همانند سازی است.

فروید اصطلاح همانند سازی را به ۲ شیوه به کار میبرد:
- فرایندی است که در آن ego(من) تلاش میکند تا اشیا یا رویدادهای محیطی را با خواستهها و آرزوهای Id مطابقت دهد.
- تمایل به افزایش دادن احساس ارزشمند بودن از طریق متصل شدن به یک شخص، گروه یا سازمانی که برای فرد مهم به حساب میآید.

این مکانیسم برای رشد ایگو و سوپر ایگو بسیار حائز اهمیت است. زیرا شخصی که به نحو موفقیت آمیزی خود را با شخص دیگر همانند کرده است، اعمال و رفتارش شباهت زیادی با رفتار و سلوک آن شخص پیدا خواهد کرد و ارزشها و افکار وی را مورد پذیرش قرار خواهد داد. تحت شرایط مناسب خانوادگی، پسر خردسال با توسل به این مکانیزم، رفتار و خصوصیات مردانگی را از پدرش تقلید میکند. به همین سان دختر نیز رفتار و کردار و اطوار مادرش را تقلید میکند. اما هنگامی که بین والدین تضاد و ناهماهنگی وجود داشته باشد کیفیت فوق تغییر خواهد کرد.
همانندسازی راهبرد مفیدی برای کنار آمدن با ترس است. آنا فروید مورد دختر بچه ای را نقل میکند که از ترس اینکه مبادا با شیخ روبرو شود، میترسید در تاریکی از راهرو رد شود. او با گرفتن ژستهای خاص هنگام رد شدن از راهرو بر این ترس غلبه میکرد و به برادر کوچکش توضیح داده بود، که برای اینکه نترسی باید وانمود کنی که تو شبحی هستی که ممکن است با تو روبرو شود( دیوید رزنهان سیلگمن)
زمانی که همانندسازی به صورت افراطی و مزمن مورد استفاده قرار گیرد، ممکن است موجب اختلال در هویت شخصی (Personal Identity) شود؛ بگونهای که فرد فکر میکند همان کسی است که با او همانندسازی کرده است و بدین ترتیب تمام نیازها ،تفکرات، گفته ها و…. الگو را درونی میکند و دیگر هویت مستقلی را نمیتوان برای فرد تصور نمود. اختلال شخصیت نمایشی و ضد اجتماعی نمونهای از اختلالاتی است که در زیر بنای آنها ردپایی از این مکانیزم قابل تشخیص است.

افرادی که در زندگی بیش از حد همانندسازی و درون فکنی میکنند، نمیتوانند به شیوهای سالم با نقاط ضعف خود رو به رو شوند.
- متن مقاله فوق توسط گروه امتداد من تالیف و در اختیار علاقمندان قرار داده شده است.
این مقاله را بصورت PDF دانلود و مطالعه نمایید
منابع:
- نظریه های شخصیت دو آن شولتز، سیدنی آلن
شولتز یحیی سید محمدی (مترجم) نشر ویرایش - سادوک و کاپلان خلاصه روان پزشکی علوم رفتاری-روان پزشکی بالینی ترجمه فرزین رضایی
- نظریه های شخصیت حمزه گنجی، نشر ساوالان
- روان شناسی نابهنجاری مارتین سلیگمن دیوید، روزنهان یحیی سید محمدی (مترجم)